There is one duty and that is to re-invent you every day
There is one duty and that is to re-invent you every day
Gesprek met Jorg Utschakowski van FOKUS Bremen, Harrie van Haaster en Saskia Van Dorp van IGPB Amsterdam, Anelia Zaharieva van GIP Sofia, Rita Domingos en Emilia Alves van Moinho da Juventude Lissabon, mensen die de methodiek leerden kennen, en ermee aan de slag gingen in hun eigen land.
Hoe heb je deLink leren kennen?
Harrie: Voor we deLink kenden, hadden we samen met een aantal Europese partners een project opgezet met de bedoeling om opleidingen voor ervaringsdeskundigen te organiseren in de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke opvang (vrouwenopvang en dak- en thuislozenopvang). We wilden nadien een verbreding van het maatschappelijk terrein. In een Nederlandse krant las ik toen een artikel over deLink.
We waren buitengewoon enthousiast over de jarenlange ervaring in het opleiden van ervaringsdeskundigen in armoede. Dat was voor ons een heel nieuw terrein. Ook het fundamenteel onderzoek naar de methodiek en de onderliggende concepten maakte ons enthousiast. En jullie onderzoeker, Frans Spiesschaert, was meer dan grondig.
Daarnaast zochten we een sterke organisatie die dit project op poten kon zetten. We waren heel blij dat deLink dit tweede project wilde leiden.
Wat was de betekenis en de impact van deLink en The Missing Link voor jullie project en in het algemeen voor de samenleving?
Saskia: Zowel In de geestelijke gezondheidszorg als in armoede, zetten we ervaringsdeskundigen in in dienstverlening, ondersteuning en beleid. Van deLink leerden we hun kloventheorie. Er zijn grote verschillen op allerlei vlakken tussen mensen die in generatie armoede leven en zij die er niet in leven. Maar die laatsten werken juist wel in de hulpverlening en in het beleid.
Harrie: Voor ons was de aanpak van deLink nieuw, dat je ervaringsdeskundigheid bereikt door je eigen geschiedenis van trauma’s of generatiearmoede te onderzoeken. En daar is de contextuele benadering een hele goede invalshoek voor. We zijn dit met een positief resultaat beginnen gebruiken in onze opleidingen.
Saskia: Het onderzoek helpt mensen om terug of voor het eerst regie te krijgen over het eigen leven. Mensen ontdekken dat ze naast hun problemen ook krachten en capaciteiten hebben. Je eigen geschiedenis grondig analyseren is een grondige en heel verrijkende insteek.
Jorg: DeLink heeft de methodologie van ervaringsdeskundigheid op een politiek en maatschappelijk niveau getild. Dat ontbrak nog bij de andere partners. En er was natuurlijk ook jullie vernieuwende visie op armoede. Jullie hebben door onderzoek en analyse mét de mensen in armoede, een totaal nieuw licht geworpen op wat armoede is en op het intergenerationeel karakter ervan. Het werd voor ons duidelijk dat armoede zoveel meer is dan een laag inkomen.
We ontdekten alle mogelijke obstakels en uitsluitingen die mensen van bij de geboorte tegenkomen en wat dat met hen doet. De expertise die ervaringsdeskundigen binnenbrengen is universeel. Je kan dit verbreden naar heel veel verschillende domeinen. Het binnenbrengen van de ervaringskennis is een sterke tool om de situatie van uitgesloten mensen te verbeteren. Je ziet de ervaringen van mensen niet langer als een probleem maar als een bron van informatie, een bron die je kan gebruiken als je ernaar luistert.
De wetenschappelijke kijk combineren met de ervaringskijk opende een totaal nieuw perspectief.
Harrie: Eigenlijk starten alle humane wetenschappen vanuit de ervaringen van betrokkenen. Jammer genoeg zijn ze weggedreven van de ervaringen van mensen die in de problemen zitten.
Jorg: Dat is zo en toch moeten we de goede zaken van de wetenschappelijke kennis en de ervaringskennis van de uitgesloten mensen zelf proberen te verbinden.
“Mensen ontdekken dat ze naast hun problemen ook krachten en capaciteiten hebben.“
Hebben jullie na The Missing Link met die bevindingen iets kunnen doen in je eigen land?
Harrie: Ja, zelfs al tijdens het project van The Missing Link waren hulpverleners, organisaties die met armen werkten en een aantal beleidsmensen enorm geïnteresseerd om het ideeëngoed van deLink te implementeren in Nederland.
Wij startten in Nederland onder begeleiding van deLink en ontdekten hoe moeilijk het is om dit van de grond te krijgen, om de juiste mensen te vinden en die op de juiste plaats te zetten. En als je het van de grond krijgt, moet je de basis van de methodologie heel hard beschermen. Bij een nieuw ideeëngoed zijn er mensen uit organisaties die dit willen inpikken omdat het trendy is. En dan beginnen ze aan het onderliggend fundament te knabbelen zodat de essentie verloren gaat. Het is ongelooflijk knap wat jullie voor elkaar kregen en het is ook heel belangrijk dat jullie dat in stand weten te houden.
Jorg: In Duitsland proberen we niet om dit te implementeren omdat we ons focussen op mentale gezondheid. We gebruiken de film “The Missing Link” wel altijd in onze lessen over armoede aan de universiteit. De film laat op een indringende wijze begrijpen wat uitsluiting doet met mensen die in armoede leven. Maar daarnaast toont de film ook de kracht van deze mensen.
In Duitsland hebben we na het Ex-IN project en na The Missing Link een derde Europees project gehad: ‘The empowerment college’ en dit samen met onder andere onze Bulgaarse partner. Ook dit project was het resultaat van een samenwerking met deLink. Ervaringsdeskundigheid hebben we op een algemener niveau kunnen tillen. Mensen kan je trainen om gebruik te maken van hun ervaringen, los van probleemvolle ervaringen. The idea is to train people in using their experience, in using the power of their wisdom.
Rita en Emilia: Onze samenwerking met deLink dateert al veel vroeger dan het Europees project “The Missing Link”. In de jaren 90 inspireerde eerst De Cirkel en later deLink ons om te komen tot een professioneel profiel van de ervaringsdeskundigen. Ze inspireerden ons om te werken in tandem, een ervaringsdeskundige samen met een anders opgeleide. Ze namen deel aan Europese projecten van Moinho en gaven in 2006 een zesdaagse vorming aan ervaringsdeskundigen en medewerkers van onze organisatie.
DeLink nam ook actief deel aan de gesprekken met het Nationaal Agentschap voor de Kwalificatie en Professionele Opleiding. Dat gebeurde in het kader van de erkenning van het professioneel profiel van ervaringsdeskundigen in Portugal.
Vandaag gebruiken we de tandemformule in de verschillende afdelingen van onze vereniging: in de crèches, de peutertuin en de centra voor vrijetijdsactiviteiten en in het project Cidadania Participativa (participatief burgerschap) waar een tandem permanent ingeschakeld is om tussen te komen bij de meest kwetsbaren op alle mogelijke domeinen zoals gezondheid, informatie en huiselijk geweld.
Anelia: DeLink en The Missing Link bracht grote veranderingen in Bulgarije. Het concept was totaal nieuw voor ons. Het gaf methodologisch materiaal en statistische onderbouwing om de praktijk van de ervaringsdeskundigen te introduceren in ons land. Bovendien gaf het ons een netwerk van gelijkgestemde denkers en ook veel inspiratie.
We omarmen het concept met heel ons hart en verstand, werken aan het uitbreiden van de reikwijdte en pleiten voor de doorstroming in gans Bulgarije.
Een jaar na The Missing Link ontwierpen we een project samen met andere Bulgaarse niet-gouvernementele organisaties. Dit had drie doelen.
- een herziening van de nationale wetgeving in het kader van de toepasbaarheid van het concept ervaringsdeskundigheid;
- het binnenbrengen van het beroep van ervaringsdeskundigen in het Nationaal Register van Beroepen;
- het creëren en accrediteren bij het Nationaal Bureau voor Beroepskwalificatie van een nieuwe trainingscursus voor ervaringsdeskundigen aangepast aan de Bulgaarse situatie.
Dit had als resultaat dat de ervaringsdeskundige een officieel erkend beroep werd in Bulgarije, waarbij de samenwerking met ervaringsdeskundigen in alle fasen van het proces van sociale ondersteuning, officieel een ‘maatstaf voor uitmuntendheid’ is. Daardoor starten vele sociale diensten met de implementatie van deze praktijk op verschillende gebieden van sociale uitsluiting.
Een ander gevolg is dat er in Bulgarije een sterke beweging op gang is gekomen voor het afschaffen van het Instituut voor Totale Voogdij voor mensen met een Mentale Beperking (NVR: Tot voor het project van The Missing Link, was de algemeen gangbare mening dat psychische aandoeningen en mentale beperkingen niet alleen erfelijk, maar ook besmettelijk waren) en om in plaats daarvan ervaringsdeskundigen in te zetten als pleitbezorgers.
Wat zijn jullie wensen voor deLink in de komende 21 jaar?
Rita en Emilia: We hopen dat deLink zowel nationaal als internationaal met ons wil blijven samenwerken aan de erkenning van het professioneel profiel van de ervaringsdeskundigen en de tandemformule.
Anelia: Ik wens dat deLink een voorloper blijft, veel geweldige ideeën bedenkt om het potentieel van onconventionele partnerschappen te onderzoeken, een breed spectrum van belanghebbenden betrekt en een scala aan hulpmiddelen ontwikkelt voor en door de uitgeslotenen zelf.
Harrie: De meest simpele en voor de hand liggende wens is dat deLink kan overleven en bestaan, en dat jullie de ruimte vinden om verder te vernieuwen en nieuwe concepten en toepassingen te ontwikkelen.
Jorg: Wat wij allen doen is ver verwijderd van het normale geaccepteerde in de samenleving.
Mijn eerste wens is dat jullie erkend worden in wat jullie doen en al gedaan hebben, zodat jullie de ruimte krijgen om verder te ontwikkelen en niet alle energie moeten steken in het overleven van de organisatie. Daarom wens ik deLink toe dat ze de kracht en de energie heeft om elke dag zichzelf uit te vinden en deze ideeën op de verschillende niveaus in de samenleving op de agenda te plaatsen, opnieuw en opnieuw en opnieuw. There is one duty en that’s is to re-invent you every day!
